» Podatki

Podatki

Notariusz przy umowach odpłatnych lub nieodpłatnych – w przypadkach obejmujących wystąpienie podatku od czynności cywilnoprawnych lub podatku od spadków i darowizn – jest płatnikiem tych podatków, co oznacza, że jest zobowiązany pobrać i odprowadzić od podatnika ten podatek.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych

Zakres opodatkowania

Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowy dożywocia,
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
umowy depozytu nieprawidłowego,
umowy spółki.

Stawki podatku

Stawki podatku wynoszą:

od umowy sprzedaży:
nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
innych praw majątkowych – 1%;
od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:
przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%;
od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%, z zastrzeżeniem ust. 5;
od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%, z zastrzeżeniem ust. 5;
od ustanowienia hipoteki:
na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%,
na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł;
od umowy spółki – 0,5 %.

Stawka podatku w przypadku zakupu szóstego i kolejnych lokali mieszkalnych

W przypadku gdy kupujący nabywa co najmniej sześć lokali mieszkalnych stanowiących odrębne nieruchomości w jednym lub kilku budynkach wybudowanych na jednej nieruchomości gruntowej, opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, lub udziały w tych lokalach albo nabył już co najmniej pięć takich lokali lub udziały w nich, stawka podatku od zawartej z tym samym kupującym umowy sprzedaży szóstego i każdego następnego takiego lokalu w tym budynku lub budynkach lub udziału w takim lokalu, wynosi 6%.
Jeżeli nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość następuje na współwłasność przez kilku kupujących, przepis ust. 1 stosuje się także wtedy, gdy chociażby jeden z kupujących jest zobowiązany do uiszczenia podatku w takiej stawce. Przepisy art. 7 ust. 3 pkt 1 stosuje się odpowiednio.

Podatek od spadków i darowizn

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn

Zakres opodatkowania

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
darowizny, polecenia darczyńcy;
zasiedzenia;
nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Wysokość podatku

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca, przy czym zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów – jednakże za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych;
do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
do grupy III – innych nabywców.

NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA

Czy u notariusza jestem w stanie przeprowadzić całe postępowanie spadkowe? Co muszę zrobić i jak to wygląda? Czy są jakieś przeszkody do zrobienia tego w Kancelarii Notarialnej?

Tak, notariusz może przeprowadzić całe postępowanie spadkowe. Trzeba mieć jednak świadomość, że na postępowanie to może składać się kilka czynności, które trzeba dokonać, zanim w ogóle dojdzie do dziedziczenia, choć zazwyczaj odbywają się one w tym samym dniu. Postępowanie takie kończy się tzw. „poświadczeniem dziedziczenia”, czyli udokumentowaniem przez notariusza, kto nabył spadek. Notariusz wydaje wtedy akt poświadczenia dziedziczenia

Jakie warunki należy spełnić, żeby móc dokonać tę czynność u notariusza, a jakie są przeszkody? Wszak główną zaletą aktu poświadczenia dziedziczenia jest przede wszystkim czas, w jakim jest on sporządzany u notariusza. Zwyczajowo w ok. 1,5 h zostaje przeprowadzona cała czynność. Ponadto jest stosunkowo tania, ale o tym w podsumowaniu.

Wracając do warunków, podstawowym założeniem jest to, że wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę z tytułu dziedziczenia ustawowego, testamentowego, czy zapisów windykacyjnych, muszą stawić się osobiście u notariusza (z wyłączeniem małoletnich, których reprezentują ich przedstawiciele ustawowi) i co do zasady: tego samego notariusza i w tym samym dniu (o wyjątku opowiem później). Wykluczone jest więc działanie przez pełnomocników.

Kim są te osoby wchodzące w rachubę, o których mowa powyżej? Są to spadkobiercy ustawowi, którzy zgodnie z kolejnością dziedziczenia, ustaloną przez Kodeks cywilny, brani by byli pod uwagę jako pierwsi, z wyłączeniem tych osób, które otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy) nie dożyły, zostały uznane wcześniej przez sąd za niegodnych dziedziczenia lub go odrzuciły. Do tego należy dołożyć osoby wymienione w testamencie spadkodawcy (także jako zapisobiercy windykacyjni) i mamy pełen krąg zainteresowanych, którzy muszą być obecni.

Tytułem przykładu: jeśli zmarł pan, który pozostawił po sobie dwójkę dzieci i żonę, ale przed śmiercią spisał testament, w którym powołał jako jedynych spadkobierców swoje dzieci, to mimo, iż żona nie będzie dziedziczyła spadku, jeśli dzieci go przyjmą, to i tak musi być obecna u notariusza przy sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, gdyż w normalnych okolicznościach wchodziłaby w rachubę przy dziedziczeniu ustawowym.

Kolejny warunek, to zgoda wszystkich zainteresowanych co do poświadczenia dziedziczenia. Notariusza często określa się jako „sędziego bez sporu” i ma to swoje pokrycie właśnie przy tej czynności. Jeśli istnieje konflikt między spadkobiercami czy wątpliwości co do uprawnień któregokolwiek z nich, to nikt ich do dokonania takiej czynności u notariusza nie może zmusić, tak jak notariusz nie może kogoś przymusić do okazania mu testamentu. Pozostaje w takich wypadkach udać się do sądu.

A jakie są przeszkody? Otóż nie można sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia na podstawie tzw. testamentów szczególnych wymienionych w Kodeksie cywilnym (ustnych, podróżnych – np. statkiem morskim lub wojskowych). Dodatkowo wykluczone jest dokonanie przez notariusza poświadczenia dziedziczenia, jeśli spadkodawca zmarł przed dniem 01.07.1984 roku. Jest tak dlatego, że dopiero wtedy wprowadzono przepisy dotyczące zamieszczania numeru ewidencyjnego PESEL w dowodach osobistych, a to jest informacja, którą notariusz musi wskazać w akcie poświadczenia dziedziczenia.

Akt poświadczenia dziedziczenia poprzedzony jest zawsze protokołem dziedziczenia, który jest odpowiednikiem protokołu sądowego – gdzie protokolant zapisuje wszystkie istotne dla sprawy oświadczenia i przebieg postępowania. Dzięki protokołowi dziedziczenia notariusz otrzymuje niezbędne informacje o spadku, aby następnie dokonać poświadczenia dziedziczenia.

Wspomniałem wcześniej o wyjątku co do osobistej obecności wszystkich zainteresowanych przy poświadczeniu dziedziczenia. W zasadzie dotyczy on właśnie sporządzenia protokołu dziedziczenia, gdyż to ta czynność wymaga podpisu wszystkich zainteresowanych. Akt poświadczenia dziedziczenia natomiast podpisywany jest tylko przez notariusza.

Przykładowo: jeśli spadkobiercy mieszkają w różnych częściach Polski i trudno byłoby ich zebrać u jednego notariusza w jednym czasie, Prawo o notariacie dopuszcza alternatywną procedurę. Jest nią zlecenie przez jedną z tych osób notariuszowi wykonania projektu protokołu dziedziczenia. Następnie pozostałe osoby mogą w innym czasie – w oświadczeniu złożonym przed tym notariuszem, który sporządził projekt, albo przed innym notariuszem, potwierdzić dane zamieszczone w projekcie protokołu dziedziczenia i wyrazić zgodę na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem.

Sam akt poświadczenia dziedziczenia, po jego podpisaniu i zarejestrowaniu przez notariusza, staje się podstawą nabycia praw ze spadku i to właśnie nim posługujemy się przed wszystkimi instytucjami. Znajdziemy tam tylko najważniejsze informacje dotyczące spadku, czyli kto jest spadkodawcą (wraz z jego danymi oraz datą i miejscem zgonu/znalezienia zwłok, a także miejsca zwykłego pobytu w chwili śmierci), kto po nim dziedziczy spadek, na jakiej podstawie (ustawy czy testamentu) i w jakiej wysokości (w postaci wyrażonych w ułamku udziałów w spadku) oraz określenie sposobu przyjęcia spadku (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza).

Może też wskazywać dodatkowe informacje, jak: spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne, które podlega dziedziczeniu z ustawy, zapisobierców windykacyjnych (jeśli spadkodawca w testamencie uczynił na ich rzecz takie zapisy) oraz informacje o dokonanym przez notariusza protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu.

Często zdarza się, że akt poświadczenia dziedziczenia – poza protokołem dziedziczenia – poprzedzają jeszcze dwa inne akty. Jest nim protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu oraz oświadczenie o przyjęciu spadku.

Pierwszy z tych aktów notariusz sporządza, gdy trzeba stwierdzić – przed rozpoczęciem całej procedury dziedziczenia – jaka była wola spadkodawcy w testamencie, ponieważ zazwyczaj modyfikuje on zasady ogólne (ustawowe) dziedziczenia, przewidziane w Kodeksie cywilnym.

Oświadczenie o przyjęciu spadku konieczne jest wtedy, kiedy dany spadkobierca nie wskazał dotychczas przed sądem lub innym notariuszem czy w ogóle chce przyjąć spadek i jednocześnie nie upłynął termin złożenia takiego oświadczenia. Każdy spadkobierca ma bowiem 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Termin ten liczymy od momentu, kiedy dana osoba dowiedziała się o tytule powołania do spadku (momentem tym może być np. informacja o śmierci najbliższego lub w przypadku dalszej rodziny informacja o odrzuconym spadku przez spadkobierców, którzy znajdowali się jako pierwsi w kolejności dziedziczenia).

Jak już jesteśmy przy terminach – warto wspomnieć o jeszcze jednym, bardzo istotnym. Po dokonaniu przez notariusza poświadczenia dziedziczenia, spadkobiercy lub zapisobiercy muszą zgłosić fakt nabycia spadku właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia (co ma miejsce w tym samym dniu, co dokonanie całej czynności w Kancelarii). Co ważne, jeśli spadek nabyła najbliższa rodzina (co rozumiemy przez bycie: małżonkiem, zstępnym – tj. dzieckiem, wnukiem, wstępnym – tj. rodzicem, dziadkiem, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem lub macochą – spadkodawcy) – zgłoszenie to warunkuje skorzystanie ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 4a ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn, czyli zwolnienia od podatku z tytułu dziedziczenia lub zapisu.

Na koniec, jedno z najważniejszych kwestii: ile to kosztuje? Każde oświadczenie o przyjęciu spadku to koszt netto 50 zł + VAT, protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, również 50 zł netto + VAT, protokół dziedziczenia to 100 zł netto + VAT i akt poświadczenia dziedziczenia: 50 zł netto + VAT (plus opłata 5 zł za zarejestrowanie go w specjalnym rejestrze, tzw. Rejestrze Spadkowym). Do tego należy liczyć się z kosztem sporządzenia protokołu przeszukania systemu NORT (czyli sprawdzenia przed procedurą poświadczenia dziedziczenia, czy nie ma w Rejestrach Notarialnych zarejestrowanego przez innego notariusza testamentu, sporządzonego przez spadkodawcę), czyli taksą notarialną w wysokości 200 zł netto + VAT. Do wszystkich powyższych aktów należy doliczyć także koszt wypisów, liczony jako 6 zł netto + VAT za każdą stronę.